معرفی رشته زیست شناسی

هدف و ماهیت زیست شناسی

مکان زیست انسان‌ها به مطالعه نیاز دارد، و مطالعه و تحصیل در این رشته به صورت تخصصی دارای گرایش‌های گوناگونی شده است و این گوناگونی‌ها تابع انواع و اقسام مختلف موجودات و زیستگاه‌های مختلفی است که در جهان خلقت موجود می‌باشد. گیاهان، جانوران، سلول‌ها، دریا و سایر موجودات برخی از گرایش‌های این رشته را تشکیل می‌دهند، گرایش‌های رشته زیست‌شناسی عمومی جهت دبیری زیست‌شناسی عبارت است از: علوم گیاهی، دبیری، عمومی، علوم جانوری، دریا. رشته زیست شناسی سلولی ملکولی نیز در گرایش‌های، ژنتیک و بیوشیمی و بیوفیزیک، علوم سلولی و ملکولی میکروبیولوژی عرضه می‌شود.

در رشته زیست‌شناسی سلولی ملکولی و زیست شناسی عمومی هر کدام در طول ۴ سال عرضه می‌گردد.

بخشی از این میکروارگانیسم‌ها هستند که با ایجاد انواع بیماریهای عفونتی زندگی بشر را به خطر می‌اندازند مانند “ابولا” که یک بیماری ویروسی ناشناخته بود و در آفریقا تعداد زیادی از افراد کشت و یا “ایدز” که بشر را تا آستانه سال ۲۰۰۰ عاجز و ناتوان کرده است. بی شک نمی‌توان به نقش مهم میکروارگانیسمها در هستی اعتنا نداشت و از اهمیت کاربرد رشته زیست شناسی که به عنوان بررسی میکروارگانیسم‌ها می‌پردازد، غافل ماند.

اما میکروارگانیسمها که اساس علم میکروبیولوژی را تشکیل می‌دهند، چه هستند؟ میکروارگانیسم‌ها موجودات ریز ذره بینی مانند: ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌های میکروسکوپی و ژرتوزوئرها هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند.

دانش میکروبیولوژی که گرایشی از علم زیست شناسی است به مطالعه میکروارگانیسم‌ها می‌پردازد. در این علم ارتباط میکروارگانیسم‌ها با خودشان و ایضاً با موجودات عالی‌تر مانند آدم، حیوانات و گیاهان مورد بررسی قرار می‌گیرد.

اهمیت این رشته با توجه به احتیاج صنایع غذایی و تخمیری به کارشناسان این رشته، نیاز سازمان‌های محیط زیست و مبارزه با آلودگی آن، نیاز کشاورزی و دام پروری،، نیاز دانشگاه‌ها به مدرس و محقق نیاز علوم پزشکی و دارویی و … به خوبی روشن می‌شود.

 

توانایی‌های مورد نیاز زیست شناسی

دانشجوی این رشته باید در درس زیست شناسی خصوصاً در بخشهایی که به علوم سلولی مولکولی می‌پردازد و شیمی قوی و توانا باشد.

صبر و حوصله و عشق و علاقه چهار نکته اساسی برای موفقیت در رشته میکروبیولوژی است که تمام استادان و دانشجویان این رشته به آن اشاره می‌کنند زیرا تحقیق در آزمایشگاههای میکروبیولوژی و کشت دادن یک میکروب نیازمند صبر و حوصله است و تحقیق درباره بیماری‌های میکروبی و مبارزه با آنها عشق و علاقه‌ای وافر می‌طلبد. این علاقه باید از دو جهت باشد، یکی علقه به مسائل زیستی و دیگری علاقه به امور آزمایشگاهی.

دانشجوی این رشته باید از دو توانایی مهم برخوردار باشد که یکی از آن‌ها حافظه‌ای قوی است چون بیشتر مطالب این رشته تئوری است و دوم قدرت تجزیه و تحلیل است چرا که اگر دانشجویی نتواند از اطلاعاتی را که در حافظه‌اش جمع آوری کرده است، بهره برداری مناسب کرده و تحلیل مناسبی داشته باشد، مثل کامپیوتری که خاموش می‌ماند، هیچ استفاده‌ای از آن نمی‌شود.

 

گرایش‌های زیست شناسی

۱-گرایش علوم گیاهى

دانشجویان با گذراندن دروس مشترک و اختصاصى خود که در آن ۱۰ واحد دروس اختیارى و با جنبه کاربردى نیز پیش بینى شده است می‌توانند احتیاج مؤسسات پژوهشی، آموزشی، تولیدى و خدماتى به کارشناسان علوم گیاهى را برطرف نمایند. از جمله دروس تخصصى گرایش علوم گیاهى عبارتند از: قارچشناسی، جلبکشناسی، مورفولوژى گیاهی، فیزیولوژى گیاهی، اصول و روشهاى ردهبندى گیاهان، اکولوژى گیاهی و …. اهمیت این گرایش با توجه به احتیاج مراکز پژوهشى به کارشناسى علوم گیاهى آشنا به مسئله‌های گیاه شناسى و فیزیولوژى گیاهی، نیاز به کارشناسان علوم گیاهى در کشاورزى و صنایع دارویی، نیاز علوم گیاه پزشکى به کارشناسان علوم گیاهی، غذائى و چوب و کاغذ و … نیاز به کارشناسان علوم گیاهى در مسئله‌های محیط زیست، رفع نیازمندىهاى علوم طبیعى و باغهاى کشاورزى به کارشناسان علوم گیاهى و پاسخگویى به نیاز مرکزهای آموزشى و پژوهشى در زمینه تربیت مدرس و محقق علوم گیاهى به خوبى روشن می‌شود.

 

۲-گرایش علوم جانورى

هدف این گرایش به وجود آوردن زمینههاى مساعد براى شناخت علوم جانوری، برقرارى ارتباط صحیح آن با سایر علوم و به طبع تربیت کارشناسانى است که قابلیت درک و حل مسائل بنیادى علوم جانورى را داشته و به جنبه‌های کاربردى آن آشنا باشند. متقاضیان ورود به این گرایش باید در دروس – زیستشناسی، فیزیک، شیمى و ریاضى دبیرستان قوى باشند. مهم بودن این گرایش با توجه به احتیاج علوم پزشکی، بخشهاى تحقیقاتى و آموزشى و موزهها و باغهاى وحش به کارشناس و محقق در گرایش علوم جانورى به خوبى مشخص می‌شود. حشره شناسى و زیست شناسی مولکولی، جانورشناسی، فیزیولوژیک جانورى و … از جمله دروس تخصصى این گرایش می‌باشند.

 

۳-گرایش علوم میکروبیولوژى

هدف این گرایش شناخت جانداران میکروسکوپى و مسائل مختلف مربوط به زندگى آن‌ها است. متقاضیانى که دیپلم تجربى داشته باشند در این گرایش موفقتر هستند. علاوه بر علاقه به مسائل زیستى داوطلب می‌باید به امور آزمایشگاهى (نظیر کشت میکروارگانیزمها) علاقهمند باشد. میکروبیولوژى عمومی، میکروبیولوژى محیطی، میکروبیولوژى صنعتی، قارچشناسى ویروسشناسی، باکترىشناسی، تک یاخته شناسى و … از جمله دروس اختصاصى این گرایش می‌باشند. اهمیت این رشته با توجه به احتیاج صنایع غذیى و تخمیرى به کارشناسان این گرایش، نیاز علوم پزشکى و دارویی، نیاز سازمانهاى محیط زیست و مبارزه با آلودگى آن، نیاز دانشگاهها به مدرس و محقق، نیاز کشاورزى و دامپروری و … به خوبى روشن می‌شود.

 

۴-گرایش علوم سلولى و مولکولى

تربیت کارشناسان متخصص براى شناخت مسائل و پدیدههاى زیستى در قالب سلولى و مولکولى هدف این گرایش است. اهمیت این گرایش با توجه به لزوم توسعه این دانش، لزوم تحقیقات گسترده در زمینه اعتلا علوم پزشکى و دارویى و صنعتی، لزوم قطع وابستگى و اغاز نو اندیشى در مسائل علوم سلولى و مولکولی، لزوم فراهم آوردن تربیت محقق و مدرس در این زمینه، به خوبى روشن می‌شود. متقاضی ورود به این رشته می‌باید علاقه مند و مستعد (مخصوصاً در کارهاى آزمایشگاهی) باشد. ایمنولوژى بافت شناسی، زیست شناسی سلولی، بیوشیمى ویروسها، سیتوشیمى و … از جمله درس‌های اختصاصى این گرایش می‌باشد.

 

۵-گرایش دبیرى زیست شناسی (زیست شناسی عمومى)

فارغ تحصیلان این گرایش با گذرانیدن دروس مشترک تخصصى خود (به همراه تعدادى دروس تربیتى به منظور آشنائى با فنون معلمی) می‌توانند توانائیهاى لازم براى رفع نیازهاى وزارت آموزش و پرورش به دبیران زیست شناسی را به دست آورند.

ادامه تحصیل در کلیه گرایش‌های بالا تا کارشناسى ارشد در داخل و تا سطوح بالاتر در خارج از کشور امکان پذیر است.

ضمناً بر اساس مصوبه‌های جدید شوراى عالى برنامه ریزى در نظر است رشته زیست شناسی در مقطع کارشناسى داراى ۲ رشته و ۱۰ گرایش باشد.

 

بازار کار زیست شناسی در ایران

در حال حاضر کارشناسان میکروبیولوژی به عنوان نیروهایی که مسلط به تکنیکهای میکروبیولوژی هستند در پژوهشگاه نفت برای تحقیق روی میکروبهای نفت خوار یا گوگردزدایی، در بخش صنایع غذایی در کارخانه‌های کنسروسازی و کمپوت سازی و در صنایع بهداشتی مشغول به کار هستند ولی مسلم است کسی که در رشته میکروب شناسی مدرک لیسانس دارد، باید در کنار یک کارشناس که دارای تحصیلات عالی‌تری است کار بکند اما اگر دانشجوی این رشته به مدارج بالاتر تحصیلی دست یابد، افزون بر بدست آوردن اطلاعات جدیدتر، می‌تواند موقعیتهای شغلی بهتر و متنوع‌تری داشته باشد.

 

-کاربرد این رشته آنقدر گسترده است که قابل ذگر نیست برای مثال محقق این رشته از یک سوی می‌تواند به بررسی کاربرد سلاح‌های میکروبی و طرق پیشگیری از این سلاح‌ها بپردازد و از سوی دیگر می‌تواند در کارخانه‌های عطرسازی به ساخت عطرهای خوشبو به یاری میکروب‌ها مشغول باشد.

-تهیه ابزار آزمایشگاهی مورد نیاز در این رشته یکی از شغلهایی است که برخی از فارغ تحصیلان میکروبیولوژی جذب آن می‌شوند و در این زمینه خدمت‌های شایسته‌ای انجام می‌دهند.

-رشته میکروبیولوژی موقعیت‌های شغلی متنوعی دارند که از ان جمله می‌توان به فعالیت در موسسه استاندارد و یا آزمایشگاه‌های کارخانه‌های تهیه مواد بهداشتی و غذایی در جهت تشخیص کیفیت و سلامت این مواد از نظر عدم آلودگی میکروبی اشاره کرد.

همچنین عده‌ای از فارغ تحصیلان در مراکز تهیه مواد دارویی مانند تهیه آنتی بیوتیک ها کار می‌کنند زیرا از برخی میکروارگانیسم‌ها مثل کپکها و اکتیومیست ها می‌توان برای تهیه بعضی از آنتی بیوتیک هایی مثل پنی سیلین ها و استرپتومایسین استفاده کرد و بالاخره کارخانه‌های تهیه اسیدها مانند اسید بوتریک و اسید استیک و حلال‌ها مانند الکل و استون و مرکزهای تهیه واکسن مانند موسسه رازی و انستیتو پاستور ایران می‌توانند مرکزهای جذب فارغ تحصیلان این رشته باشند.

 

امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر

امکان ادامه تحصیل این رشته تا مقطع دکتری وجود دارد.

 

منبع: article.gozine2