مجله رازینه
در میان انواع خدمات ترجمه، ترجمه متون تخصصی و علمی سهم قابل توجهی دارد. مترجمان با ترجمه این متون سروکار زیادی دارند. اهمیت و سختی کار ترجمه تخصصی این متون در این است که از یک طرف ساختار این متون با متون عادی روزمره متفاوت است و از سوی دیگر هر لغت رد بافت زبانی تخصصی ممکن است معنای متفاوتی داشته باشد که بر این اساس، ترجمه آن تنها از عهده یک مترجم آشنا با زمینه متن مورد نظر برمی‌آید.
ترجمه لغات تخصصی، همواره زبان‌شناسان را به خود مشغول داشته است. این کار از آن رو اهمیت دارد که ترجمه تخصصی این لغات، اساس و پایه‌ای برای ترجمه مقاله‌ها و کتاب‌های تخصصی است. تجربه ترجمیک در طی سال‌های متمادی نشان داده است که دو سوم اعتراضات نسبت به کیفیت کارهای ارائه شده در زمینه ترجمه تخصصی، انتخاب نادرست واژگان تخصصی و معادل آن است. بنابراین مترجمان محترم با رعایت این نکات قادر خواهند بود، کیفیت خروجی کار خود و رضایت مشتری را بالا ببرند.
انتخاب معادل مناسب برای واژگان تخصصی
هر مترجم نمی‌تواند در تمام حوزه‌های علوم متبحر و متخصص باشد. بنابراین همواره نیاز خواهد داشت تا بتواند با روش‌های مطمئنی، معادل‌های مناسب یا برابرنهاده‌های استاندارد را از منابع مختلف بررسی و گزینه مناسب را انتخاب نماید. در عین حال، در حوزه ی ترجمه لغات تخصصی دقت زیادی لازم است تا بهترین و کامل‌ترین معنی برای هر لغت انتخاب شود. اگر بحث ترجمه کتاب تخصصی نیز مطرح باشد، اهمیت این انتخاب بسیار مهم‌تر خواهد بود زیرا نتیجه برای چاپ ارسال شده و در معرض دید افراد بسیار زیادی قرار خواهد گرفت.
مراحل انتخاب برابرنهاده واژگان تخصصی
برای انتخاب برابرنهاده یا معادل واژگان تخصصی چندین مرحله وجود دارد:
1- در گام نخست، لازم است مترجم متن را چند بار روخوانی و مرور کند و با موضوع و اهداف آن آشنایی کامل داشته باشد. مترجم در انتهای این گام باید بتواند متن را به خوبی درک کند و مشکل کمی برای ترجمه واژگان تخصصی متن داشته باشد.
2- در گام دوم، پس از مرور اولیه، مترجم می‌بایست لغات تخصصی متن پیش روی خود را شناسایی و لیست کند. در صورت لزوم از مشتری یا کسی که متن ترجمه برای اوست، سوال کند که معنی دقیق هر کدام از آن واژه‌ها چیست و آیا ترجیحی در انتخاب معنای این لغات دارند یا خیر؟
3- در گام بعدی، که در واقع اصلی‌ترین مرحله انتخاب معادل واژگان تخصصی است، مترجم می‌بایست به سراغ فرهنگ لغت‌های مناسب برای آن رشته برود و از میان معادل‌های موجود بهترین و تخصصی‌ترین معادل را انتخاب نماید. این مرحله بسیار اهمیت دارد زیرا اگر در آن دقت کافی صورت نگیرد، احتمالا کیفیت ترجمه متن، ترجمه کتاب یا ترجمه مقاله ISI مورد نظر به طور کلی زیر سوال خواهد رفت.
توجه: دقت کنید که در ترجمه واژگان تخصصی، حتما باید از معادل آن در فرهنگ مربوط به همان رشته استفاده شود. زیرا اساساً واژگان تخصصی ممکن است در رشته‌ها و زمینه‌های مختلف معنی متفاوتی داشته باشند. استفاده از فرهنگ نامناسب در این زمینه، موجب ایراد جدی در ترجمه خواهد شد و حتی ممکن است در بازرسی‌های اولیه نیز متوجه آن نشوید.
توجه: در میان دیکشنری‌های آنلاین، دیکشنری تخصصی ترجمیک جایگاه ویژه‌ای دارد. این دیکشنری به صورت مداوم توسط مترجمان متخصص ترجمیک به روز رسانی می‌شود و هم‌اکنون نزدیک به نیم میلیون مدخل در خود جا داده است. مضاف بر این که واژگان تخصص پایان‌نامه‌های دانشجویی ارشد و دکتری دانشگاه صنعتی شریف در طی 50 سال گذشته از طریق این دیکشنری در دسترس عموم قرار گرفته است.
یقیناً پیدا کردن معادل یا همان مرحله معادل‌یابی یکی از پراهمیت‌ترین گام‌های سخت و پیچیده در فرآیند ترجمه لغات تخصصی به شمار می‌آید و صاحب‌نظران و محققان ترجمه لغات تخصصی، نظرهای متنوع و بسیاری در مورد معادل‌یابی دارند. بعضی از پژوهشگران معادل‌یابی در همه جا و همه زمان را حتی برای آسان‌ترین واژه‌ها غیرممکن می‌دانند و یا حتی توضیحی درباره کلمه‌ای که ترجمه‌ناپذیری را مطرح کرده‌اند ارائه داده و موشکافی کرده‌اند و بعضی افراد معادل‌یابی را فقط برای برخی از مسایل غیرمحتمل دانسته‌اند، اما راستی معنی معادل‌یابی چیست؟
همان‌گونه که می‌دانیم، یکی از صاحب‌نظران معروف به نام نایدا در توضیحات خود، عبارت نزدیک‌ترین معادل طبیعی بیان نموده است. می‌توان پاسخ همه پرسش ها را در این توضیحات پیدا کرد ، چون معادل یابی فقط به محدوده لغات قائل نمی شود و این تفکر اشتباه و نادرستی است که در پروژه‌های بعضی از مترجمان دیده می‌شود.
مسائل مرتبط در معادل‌یابی واژگان تخصصی
پروسه ترجمه کلمات تخصصی از انگلیسی به فارسی بسیار فراتر از ترجمه واژگان است و ترجمه تخصصی واژگان و یافتن بهترین معادل برای لغات فقط قسمتی از پروسه ترجمه است ، به علت اینکه جهت های دیگری مانند سطوح فرهنگی ، اصطلاحی ، نگارش ، ساختار جمله ای و بین جمله ای ، اصول قواعدی و ساختار گرامری متون نیز باید ترجمه شوند و هم معنی خوبی برایشان پیدا شود .
مترجم در هنگام ترجمه لغات تخصصی باید در پروسه ترجمه همه عوامل ذکر شده را در نظر بگیرد ، پس از آن به پیدا کردن هم معنی و معادلی خوب و صحیح اقدام کند.
مترجم می‌تواند از شیوه آزمون خطا در این پروسه به کار برد و آن‌قدر در این انجام این امر ممارست به خرج دهد تا در‌آخر به نتیجه‌ای قابل قبول و بهترین معادل طبیعی از همه لحاظ دست بیابد.
