مجله رازینه
ایران از جمله کشورهایی است که در طی سال روزهای بلند و کوتاهی را تجربه میکند. همین پدیده نیز باعث شده تا به منظور استفادهی بیشتر از روشنایی روز، ساعت رسمی کشور اول تیر ماه یک ساعت جلو کشیده شود و دوباره اول مهر ماه به روند عادی خود باز گردد.
استفاده از ساعت تابستانی محدود به ایران نمیشود و کشورهای اروپایی و آمریکا نیز آن را اجرا میکنند. در حقیقت اولین بار جورج ورنون هادسون در سال 1895 میلادی ایدهی تغییر ساعت را مطرح کرد. این ایده نخستین بار در جنگ جهانی اول اجرا شد. در دهه 1970 میلادی ایدهی ساعت تابستانی مورد استقبال بسیاری از کشورهای جهان واقع شد.
اعمال تغییر ساعت تابستانی در ایران ابتدا با تصمیم هیئت دولت انجام میشد؛ اما، پس از این که دولت نهم در یکی از سالها تصمیم گرفت این تغییر را اعمال نکند، مجلس شورای اسلامی برای اعمال تغییر ساعت تابستانی قانون تصویب کرد. از آن پس مطابق قانون هر سال در نیمهشب اول فروردین ساعت رسمی کشور یک ساعت به جلو کشیده میشود و در نیمهشب آخر تابستان دوباره به وضعیت قبل بازمیگردد. بنابراین تغییر ساعت سال 97 نیز انجام خواهدشد.
طول شب و روز در نواحی مختلف چگونه تغییر میکند؟
مسیر ظاهری حرکت خورشید در آسمان به گونهای است که در نیمه اول سال، خورشید بالاتر از استوای آسمان حرکت میکند و به قطب شمال سماوی نزدیکتر میگردد. در نیمه دوم، خورشید پایین استوای سماوی میآید و به قطب جنوب سماوی نزدیکتر میگردد.
متناسب با این تغییرات، مسیر روزانه حرکت خورشید بر فراز افق نیز بلندتر و کوتاهتر میشود و درنتیجه طول روز نیز تغییر میکند. این تغییرات به عرض جغرافیایی و موقعیت خورشید در آسمان مربوط است. حوالی استوا تغییر طول شب و روز محسوس نیست و تقریبا در تمام سال، هم روز و هم شب 12 ساعت طول میکشد.
تغییرات طول شب و روز در مناطق میان مدارهای راسالسرطان (21.5 درجه شمالی) و راسالجدی (21.5 درجه جنوبی) یعنی، سرزمینهای نزدیک به استوا فراوان نیست. به بیان دیگر طولانیترین روزهای آنها 13.2 ساعت و کوتاهترین روزهایشان نیز 10.8 ساعت است. در مثالی دیگر اگر خورشید اول فروردین ساعت 6 طلوع میکند، در ابتدای تیر ساعت 5:24 و در یکم مهر ماه ساعت 6 و در روز آغازی دی ساعت 6:36 طلوع خواهدکرد.
از طرف دیگر در نواحی قطبی تغییرات طول شب و روز بسیار زیاد است. به گونه ای که در قطبها شش ماه آغازی سال روز و شش ماه بعدی شب است. میزان این تغییرات در نواحی دورتر به تدریج کاهش پیدا میکند. در مدار قطبی اولین روز تابستان 24 ساعت است. این میزان در روز آغازی بهار و پاییز 12 ساعت است و در روز نخستین زمستان نیز به صفر میرسد.
طول شب و روز در عرضهای میانی چگونه تغییر میکند؟
تغییرات طول روز و شب به طور کلی در نواحی میانی زمین کمتر است. این میزان هر چه به سمت شمال ایران پیش روی کنیم، بیشتر میشود. در شهر تهران طول شب از 9 ساعت و 45 دقیقه تا 14 ساعت و 15 دقیقه متغیر است.
یعنی اگر خورشید در اول فروردین ماه 6 صبح طلوع میکند، آغاز تیر در ساعت 4:52، در روز نخستین مهر ساعت 6 و در یکم دی ماه نیز ساعت 7:08 طلوع میکند. ساعات ارائه شده بدون در نظر گرفتن تغییرات تابستانی ساعت است.
در شمال اروپا، طول روز شهرها از 15.7 تا 8.3 ساعت تغییر میکند. به عبارت دیگر اگر خورشید در روز اول فروردین ساعت 6 صبح طلوع کند، در روز آغازی تیر ساعت 4 و اول دی نیز حدودا ساعت 8 طلوع میکند.
خورشید تابستان نسبت به زمستان زودتر طلوع میکند. به همین دلیل به منظور استفادهی بیشتر از انرژی خورشید و صرفهجویی در مصرف انرژی، کشورهای واقع در عرضهای میانی تابستانها از ساعت تابستانی استفاده میکنند.
به عنوان مثال شهری را تصور کنید که بدون تغییر ساعت، خورشید در آن ساعت 5 طلوع میکند و با اعمال ساعت تابستانی طلوع آفتاب آن حدودا ساعت 6 میشود. ساعت تابستانی امکان استفادهی بیشتر از نور خورشید را فراهم میکند. از طرف دیگر غروب آفتاب نیز یک ساعت به تعویق میافتد. همین مسئله باعث میشود تا شبها مردم انرژی کمتری را مصرف کنند.
از آنجایی که در زندگی شهری کارها بر اساس ساعت انجام میشود و نه طلوع و غروب خورشید، اعمال این تغییرات در ساعت سودمند میشود. به عبارت دیگر به جای این که بگویند کارمندان به جای ساعت 7:30، تابستانها کار خود را از ساعت 6:30 دقیقه آغاز کنند، ساعت را جابهجا میکنند. این در حالی است که مشاغلی مانند کشاورزی و یا دامداری، به طور خودکار این تغییرات را در روند کاری خود و بدون توجه به تغییرات ساعت انجام میدهند؛ زیرا، در حقیقت برای این مشاغل خورشید حرف اول را میزند.
ساعت تابستانی برای همهی کشورها مناسب نیست
ساعت تابستانی برای همهی مناطق مناسب نیست. در حقیقت تفاوت طول شب و روز در اثرگزاری ساعت تابستانی حرف اول را میزند. در مناطق استوایی تقریبا طول روز در تمام روزهای سال یکسان است. بنابراین تغییر ساعت کمک چندانی به آنها نمیکند. در مناطق قطبی نیز طول زیاد روز باعث شده تا عملا جابهجایی ساعت به میزان 60 دقیقه، تاثیر ملموسی نداشتهباشد. ساعت تابستانی برای کشورهایی مانند ایران که در عرضهای میانی زمین واقع شدهاند، مناسب است.
محققان، به این نتیجه رسیده اند که اگر متناسب با موقعیت جغرافیایی هر کشور، این تغییر ساعت با جزییات متفاوتی اعمال شود، اثر بهتر بر روند کاری خواهدداشت. به عنوان مثال برای ایالتها شمالی کشور امریکا، پیشنهاد شدهاست ساعت را 1.5 تا 2 ساعت تغییر دهند. در ایران نیز مناسبترین زمان برای اعمال این تغییرات نیمهی اردیبهشت تا نیمهی مرداد عنوان شدهاست.
برگرفته از اینجا
من سارا یداللهی، دانشجوی پزشکی هستم. نوشتن رو خیلی دوست دارم مخصوصا راجع به مطالب سبک زندگی، روانشناسی و همچنین مطالب ورزشی. تقریبا یک سال هست که تو رازینه فعالیت میکنم و امیدوارم مطالبی که مینویسم برای مخاطبان مفید باشه.
