مجله رازینه
برای اطمینان از سلامت جنین آزمایشات زیادی در دوران بارداری انجام می‌شود. یکی از مهمترین آنها آزمایش‌هایی موسوم به غربالگری هستند که در دو مرحله‌ی غربالگری اول و دوم انجام می‌شوند. بیشتر زنان غربالگری اول را انجام می‌دهند اما فکر می‌کنند که چون جواب آزمایش در این مرحله مساعد بوده است، نیازی به انجام مرحله‌ی دوم غربالگری‌ها نیست. حال آنکه چنین نیست و این دو آزمایش، کاملاً با هم متفاوت‌اند. با این حال بیشتر مادران نمی‌دانند که در غربالگری دوم، چه مسائلی بررسی می‌شود و اینکه آیا غربالگری دوم ضروری است؟ در ادامه در مورد ضرورت این مرحله‌ی غربالگری و جواب و تفسیر آزمایش آن بیشتر توضیح خواهیم داد.
آزمایش غربالگری دوم چیست
آزمایش غربالگری سه ماهه دوم یک آزمایش خون است که در 4 شاخص در خون مادر را مورد بررسی قرار می‌دهد؛ از این رو به آزمایش کواد مارکر نیز معروف است. شاخص‌هایی که در این غربالگری در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارتند از دو هورمون بتا HCG و UE3 و دو پروتئین آلفا فیتوپروتئین و اینهیبین آ. در نهایت بعد از تفسیر نتایج براساس مقدار این شاخص‌‌ها و مقایسه‌ی آن با حدود استاندارد، در مورد وجود یا عدم وجود مشکلات ژنتیکی مانند سندرم داون ( تریزومی 21) تصمیم گرفته می‌شود و در نهایت مشخص می‌شود که آیا به انجام آزمایش ژنتیک بیشتر نیاز است یا خیر.
بهترین زمان انجام آزمایش غربالگری دوم
غربالگری دوم، در سه ماهه‌ی دوم بارداری و از هفته‌ی 15 تا 17 و بعد از سونوگرافی تعیین جنسیت جنین انجام می‌شود. شاید بعضی از زنانی که نمی‌دانند آیا غربالگری دوم ضروری است یا خیر در انجام آن سهل انگاری کنند و تاریخ را به تعویق بیاندازند اما این کار اشتباه است و در صورت ابتلای جنین به مشکلات ژنتیکی مانند سندروم داون نمی‌توان اقدامات لازم را به صورت به موقع انجام داد. در هر حالت شما باید این آزمایش را قبل از سه ماهه سوم بارداری انجام دهید.
خواندن نمودار آزمایش غربالگری دوم
آیا انجام غربالگری دوم ضروری است؟ بله انجام آن ضروری است زیرا نتایج این آزمایش بسیار مهم بوده و می‌توانند بر ادامه‌ی بارداری تاثیرگذار باشند. به طو کلی نتیجه‌ی آزمایش غربالگری دوم در سه گروه دسته بندی می‌شود: گروه کم ریسک، ریسک متوسط و پرریسک که برای هر کدام تدابیری اندیشیده می‌شود:
- در افراد کم ریسک مشکلی وجود ندارد و نیازی به انجام آزمایشات بعدی نیست. به احتمال زیاد (بالای 80 درصد) کودک شما هیچ مشکل ژنتیکی ندارد و در نتیجه غربالگری به پایان می‌رسد.
- ریسک متوسط در غربالگری دوم به معنای وجود موارد مشکوک است و در نتیجه باید با نظر پزشک سونوگرافی ناهنجاری یا آزمایشات بیشتر انجام شود.
- در شرایط پر ریسک، احتمال وجود بیماری‌های ژنتیکی بسیار زیاد است و در نتیجه در سریعترین زمان ممکن باید آزمایش آمنیوسنتز انجام شود.
جدا از اینکه آزمایش شما چه سطح ریسکی دارد انجام سونوگرافی ناهنجاری برای اطمینان بیشتر در هفته‌ی 18 تا 22 بارداری توصیه می‌شود.
اعداد نرمال آزمایش غربالگری دوم
هر کدام از شاخص‌هایی که در غربالگری دوم اندازه‌گیری می‌شوند، باید یک مقدار مشخص داشته باشند که به شرح زیراند:
آلفافیتوپروتئین (AFP)
این شاخص نوعی گلیکوپروتئین است که در کبد جنین سنتز شده و از طریق جفت وارد خون مادر می‌شود. مقدار این ماده با افزایش سن جنین، افزایش می‌یابد و تا هفته‌ی 32 به اوج خود رسیده و سپس روند کاهشی دارد. وقتی میزان این عدد در محدوده‌ی نرمال نباشد ( چه بالاتر و چه پایین‌تر باشد.) می‌تواند نشانه‌ی وجود یک مشکل ژنتیکی در جنین باشد. به عنوان مثال این شاخص در باز بودن مجاری لوله عصبی و اختلالات جفتی افزایش و در بیماری مانند سندروم داون کاهش می‌یابد. محدوده‌ی طبیعی این شاخص بدین صورت است: AFP MoM < 2.5 > 0.5
گونادوتروپین کوریونیک انسانی (hCG)
این هورمون که شاخص تایید بارداری است از همان روزهای اول لقاح ایجاد شده و مدام افزایش پیدا می‌کند. این هورمون در هفته‌ی 10 تا 12 به اوج خود رسید و سپس از آن زمان تا زایمان روند رو به کاهش می‌رود. از این شاخص برای تایید یا عدم تایید وجود سندروم داون یا سایر مشکلات ژنتیکی استفاده می‌شود. hCG moM > 3.0 نشان خطر و نشانه‌ای از وجود خطر پره اکلامپسی، زایمان زودرس و مرده زایی است.
uE3
دی هیدرو اپی آندروسترون سولفات ماده‌ای است که در کبد جنین تولید شده و توسط جفت وارد گردش خون مادر شده و سپس دفع می‌شود. این ماده در طول بارداری افزایش پیدا کرده و تا زایمان به حداکثر خود می‌رسد از این شاخص برای تعیین زمان زایمان استفاده می‌شود. در سندروم داون این شاخص کمتر از سطح نرمال می‌شود و در بعضی بیماری‌های دیگر مانند هایپرپلازی مادرزادی آدرنال جنین (CAH) افزایش می‌یابد. حد نرمال این شاخص حدود 4 نانومول در لیتر در هفته 15 بارداری است که تا زایمان به حدود 40 نانومول در لیتر می‌رسد.
اینهیبین A
این شاخص یک پپتید است که در جفت ساخته شده و از هفته‌ی 14 تا 30 روند افزایشی دارد و در نهایت به یک میزان ثابت می‌رسد. از این شاخص برای تشخیص سندروم داون یا سندروم ادوارد استفاده می‌شود. محدوده‌ی طبیعی اینهیبین A در 15-19 هفته 41.4-690 pg/ml و در هفته 21 تا 25، 47.6-1719 pg/ml می‌باشد.
هزینه آزمایش غربالگری دوم
حالا که توضیح دادیم آیا آزمایش غربالگری دوم ضروری است، نوبت برآورد هزینه‌هاست. هزینه‌ی این غربالگری تحت تاثیر مرکزی است که آزمایش را در آن انجام می‌دهید. در سال 1400 تعرفه‌ی انجام غربالگری مرحله‌ی دوم در یک مرکز کاملاً تخصصی در حدود 1 میلیون و 100 تا 500 هزار تومان است. همچنین بخشی از هزینه‌ی این غربالگری توسط بیمه تکمیلی پرداخت می‌شود.
غربالگری اول مهم است یا دوم
اما زمانی که آزمایش غربالگری اول مساعد باشد آیا غربالگری دوم ضروری است؟ بله این دو غربالگری هر کدام شاخص‌های متفاوتی را مورد بررسی قرار می‌دهند و غربالگری اول جایگزین غربالگری دوم نیست. همچنین نباید این غربالگری را با سونوگرافی آنومالی اشتباه بگیرید. آنها هر کدام شاخص‌های مختلفی را بررسی می‌کنند. بنابراین توصیه‌ی متخصصین این است که حتماً غربالگری دوم را به موقع انجام دهید تا فرصت کافی برای انجام اقدامات لازم وجود داشته باشد.
سلام، من نرگس سلطان زاده هستم؛ کارشناسی ارشد مهندسی عمران از دانشگاه تهران. از قدیم به نوشتن علاقه داشتم و همین باعث شد وبلاگ‌نویسی و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی مختلف رو تجربه کنم. از اردیبهشت 97 در مجله رازینه فعالیت دارم و امیدوارم مطالب مفیدی برای شما داشته باشم.
