زندگینامه‌ی امام محمد باقر (ع)

محمّد بن علی بن الحسین(ع)، ملقب به باقر و کنیه ابو جعفر فرزند امام سجاد(ع) است. عده‌ای روز تولد امام باقر (ع) را در مدینه اول ماه رجب مصادف با روز جمعه می‌دانند. اما عده‌ای دیگر ولادت آن حضرت را سوم صفردانسته‌اند.

پدر حضرت باقر (ع)، امام سجّاد(ع)، پیشوای چهارم شیعیان و مادر او «ام عبدالله» دختر امام حسن مجتبی(ع) است؛ به همین دلیل هم از جهت پدری و هم از جهت مادری علوی و فاطمی است.

ویژگی‌هاى امام باقر (ع)

امام محمّد باقر (ع) در میان برادرانش ، خلیفه و جانشین پدرش امام سجّاد (ع) بـود و بـعـد از او بـه امـامـت رسـیـد. امـام محمد بـاقـر (ع) در فـضـایـل انـسـانـى و عـلم و پـارسایى، برتر از هم‌ی برادرانش بود. آن حضرت در مقام‌هاى معنوى از همه بزرگ‌تر و ارجمندتر بود.

میان فـرزنـدان امـام حسن و امام حسین (علیهماالسلام )، بیش از همه علم دین و انواع فنون امام محمد باقر (ع) آشکار شد.

سایر یاران پیامبر خدا (ص) و بزرگان، فـقـهـا و دانـشـمـنـدان مسلمانان، ارکـان دیـن و احـکـام اسـلام را از آن حـضـرت نقل کرده‌اند. امام باقر (ع) در فضل و دانش ضرب‌المثل همه شده‌بود. در توصیف کمالات آن حضرت نویسندگان و شاعران، نثرها نوشته و شعرها سروده اند.

امام محمد باقر (ع)، باقرالعلوم

مشهورترین لقب‏ امام محمد بن علی(ع)، باقرالعلوم است. این لقب را پیامبر اسلام (ص) به آن حضرت داده است. از آنجایی که امام باقر(ع) شکافنده و ظاهر کنندۀ علوم است، پیامبر اکرم (ص) این لقب را برای ایشان برگزیده اند. به این دلیل که پیشانی امام باقر (ع) به دلیل سجدۀ فراوان باز بود، به ایشان لقب باقر را داده‌اند.

حضور امام باقر (ع) در کربلا

قیام عاشورا از بااهمیت‌ترین و موثرترین اتفاقات تاریخ اسلام است. این واقعه در محرم سال ۶۱ هجری قمری اتفاق افتاد.

امام محمد باقر (ع) در چهار سالگی در کربلا حضور داشتند. این حقیقت مورد قبول مورّخان است؛ به این دلیل که روایت‌های فراوانی ولادت امام باقر (ع) را پیش از سال 61 قمری اعلام کرده‌اند.

از طرف دیگر امام باقر (ع) در پاسخ به شخصی که از آن حضرت پرسید: آیا شما زمان امام حسین(ع) را درک کرده‌اید، امام فرمود: بلی.

امام محمد باقر(ع) در رابطه با حضورش در کربلا، می‌فرماید: «جدم امام حسین(ع) کشته شدند، در حالی‌که من چهار ساله بودم و کشته شدن او را به یاد می‌آورم».

مطابق این روایات، حضور امام باقر در کربلا هیچ‌گونه منع تاریخی ندارد. به این دلیل که سن آن حضرت بسیار کم بوده، طبیعتا همراه خانواده خود زندگی می‌کرده و در سفر نیز با آن‌ها بوده‌است. به دلیل سن کم امام باقر در کربلا کتاب‌های تاریخی کمتر به حضور آن بزرگوار در کربلا پرداخته‌اند.

دلایل امامت امام باقر (ع )

1. در وصـیـّت امـیـرمـؤ مـنـان عـلى (ع) به فرزندانش، نام امام باقر (ع) ذکر شده‌است.
2. طبق روایـاتی مانند حدیث جابر پیامبر اکرم (ص) نام آن حضرت را به عنوان «باقرالعلوم» (شکافنده علوم) یاد نموده است .
3. در «حـدیـث لَوْح» بر اساس نـقـل عـلمـاى شـیـعـه، آمـده اسـت کـه جـبـرئیـل آن را از بـهـشـت بـه حـضـور رسـول خـدا (ص) آورد و رسـول خـدا (ص) آن را به فاطمه (س) داد. در آن «لَوْح» اسم تمامی دوازده امام (ع) نوشته شده‌است. در آن نام «محمّد بن على»، امام باقر، به عنوان امام بعد از پدرش، ذکر شده‌است .
4. از دانشمندان شیعه نقل شده‌است که خداوند «نامه مهر شده»اى را که داراى دوازده مهر بـود، براى رسول خدا (ص) فرستاد و به پیامبر (ص) فرمان داد که آن نامه را به امام على (ع) بسپارد و به او دسـتـور دهـد کـه اولیـن مـهـر آن را بـشـکـنـد و طـبـق دسـتـورهـاى آن عـمـل نماید و هنگام مرگش آن را به فرزندنش حسن (ع) بسپارد و به او فرمان دهـد مـهـر دوّم را بـشـکـند و به دستورات آن عمل کند و هنگام مرگش آن را به برادرش حسین (ع) بـدهـد و بـه او دسـتـور دهـد کـه مـهـر سوّم را بشکند و به دستورات آن عـمل نماید و هنگام مرگش آن را به پسرش علىّ بن حسین (ع) بسپارد و به او دسـتـور دهـد کـه مـهـر چـهـارم را بـشـکـنـد و بـه دسـتـورات آن عـمـل نـمـایـد و هـنگام مرگش آن را به پسرش «محمّد بن على» امام محمدباقر (ع) بـسـپارد و به ترتیب مذکور به او دستور دهد که هنگام مرگش آن را به پسرش بسپارد تا به آخرین امام برسد.
5. روایـت‌های فراوانی از امام علی و امـام حسن و امام حسین و امام سجّاد (علیهم السلام ) نقل شده است که به امامت امام باقر (ع) بعد از پدرش به وضوح اشاره کرده‌است.

مقام علمی امام باقر(ع) و تربیت شاگردان

امام محمد باقر(ع) درزمان امامت خود، با وجود شرایط نامساعد عرصۀ فرهنگ اسلامی، با تلاش فراوان و گسترده نهضتی بزرگ را در زمینه علوم و معارف اسلامی طراحی کرد. این جنبش دامنه‌دار به بنیان‌گذاری و تأسیس یک دانشگاه بزرگ و برجسته اسلامی منجر شد. پویایی و عظمت این نهضت در زمان امام صادق(ع)، به اوج خود رسید.

امام با برپایی حوزۀ درس، با کج اندیشی‌ها مبارزه کرد و برای نابودی چالش‌های علمی، تحکیم مبانی معارف و اصول ناب اسلامی با استفاده از آیات قرآن تلاش بسیاری کرد. آن حضرت به پرورش دانشمندان و فرهیختگان دوران خود پرداخت، به گونه‌ای که دانشمندی مانند «جابر بن یزید جُعفی» هر زمانی می‌خواست سخنی در باب علم به میان آورد، می‌گفت: «جانشین خدا و میراث دار دانش پیامبران محمد بن علی(ع) برایم این‌گونه گفت» و به علت ناچیز دیدن موقعیّت علمی خود در برابر جایگاه امام باقر (ع)، از خود نظری به میان نمی‌آورد.

شاگردان امام باقر(ع)

در نهضت امام محمد باقر (ع) شاگردانی نمونه و ممتاز پرورش پیدا کردند. در این متن به چند نفر از شاگردان آن حضرت اشاره می‌کنیم.

۱. ابان بن تَغلِب: ابان از شخصیت‌های علمی عصر خود، در تفسیر، حدیث، فقه، قرائت و لغت تسلّط بسیاری داشت. امام باقر(ع) به او فرمود: «در مسجد مدینه بنشین و برای مردمان فتوا بده، چون دوست دارم مردم چون تویی را در میان شیعیان ما ببینند».

۲. زراره: زراره بن اعین شیبانی یکی از بزرگ ترین اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) است که از این دو امام روایت نقل کرده است. زراره نزد ایشان جایگاه بزرگی داشته‌است. او از اصحاب اجماع شمرده شده‌است که در وثاقت و راست‌گویی او بین اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) اجماع و اتفاق است. هرچند روایاتی در نکوهش او وارد شده‌است. در میان روایات و نتیجه گیری نهایی، می‌توان به این نتیجه رسید که او از بزرگ‌ترین یاران امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بوده‌است.

۳. محمد بن مسلم ثقفی: محمد بن مسلم، یکی از برجسته‌ترین و پرآوازه‌ترین پرورش‌یافتگان و دانش‌آموختگان امام محمد باقر(ع) و امام صادق(ع) بود. او بی‌شک در گسترش فرهنگ اسلام ناب و آموزه‌های اهل بیت(علیهم السلام) نقش تأثیرگذاری داشته‌است.

وفات امام باقر(ع)

امام محمد باقر(ع) در هفتم ماه ذی حجه سال ۱۱۴ هجرى دیده از جهان فرو بست. آن حضرت در قبرستان بقیع در کنار پدرش (امام سجاد (ع)) و عمویش (امام حسن (ع) ) دفن شد. آن حضرت در عصر خلافت هشام بن عبد الملک و به دستور او به شهادت رسید.

منبع: اینجا