روز بزرگداشت پزشک

روز بزرگداشت ابن سینا

در روز اول شهریور 359 در نزدیکی شهر بخارا، فرزندی از ازدواج عبدالله بلخی با ستاره بخارایی، متولد شد نام او را «حسین» گذاشتند؛ در میان القاب و کنیه های متعددی که به او نسبت داده اند باعث شده کمتر نام اصلی اش را بدانیم.

نام اصلی پور سینا و پدرش

جالب است بدانید که بنا به دستخطی که از او در دست است، مسلماً نام وی «حسین» و نام پدرش «عبدالله» است. در این دستخط که در پشت نسخه ترجمه عربی یکی از کتاب های جالینوس نوشته شده است، ابن سینا در سال 407 قمری چنین نوشته است: «فی حوز الفقیر حسین بن عبدالله بن سینا المطبب فی سنه سبع و اربع مائه».

کنیه و نسب

ایشان دو کنیه «ابوعلی» (بوعلی) و «ابن سینا» دارد.
برخلاف آن چه تصور می شود، این فیلسوف بزرگ اصلاً ازدواج نکرده و فرزندی به نام علی نیز ندارد و آن چه از منابع بدست می آید این است که یک برادر داشته که چند سال از او کوچکتر بوده و محمود نام داشته است. نام مادر این حکیم نیز «ستاره» بوده است.

نکته جالب دیگر این که داشتن کنیه ای با پیشوند «ابو، بو، ابی، ابا، با» الزاماً به معنی پدر بودن و داشتن فرزند با نام و مشخصات آمده در آن کنیه نیست، به طوری که در میان عربها داشتن چنین کنیه هایی رایج و معمول است که نمونه آن یاسر عرفات با کنیه ابوعمار است، بدون اینکه فرزندی به نام عمار داشته باشد.

در مورد کنیه «ابن سینا» باید گفت که بعضی منابع می گویند که نام جد او سینا بوده است که هیچ سندی دال بر این موضع وجد ندارد.بنایی ندارد.» به نظر دکتر شهریاری، سابقه اسمی «سینا» مربوط به صورت قدیمی تر آن «سئنه» است. سئنه، پزشک مشهوری در ایران باستان است که 700 سال قبل از میلاد در هگمتانه زندگی می کرده و شهرت فراوانی در پزشکی داشته است. دکتر شهریاری معتقدند: «درست همان طوری که کسی را که در دریا کار می کند، فرزند دریا می گویند، ابن سینا هم باید همین طور باشد.»

القاب و عناوین ابن سینا

در تعریف لقب گفته اند لقب یعنی نامی که دلالت بر مدح و ذمّ کند؛ گاهی القاب مدحی و اعتباری طی حکمی از طرف امرا و سلاطین به برخی داده شده است. ابن سینا به خاطر شخصیت چند جانبه خود در فرهنگ ما شان و منزلت خاصی پیدا کرده است.

درزیر به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
شیخ الرئیس: این لقب به کسی اعطا می شده که دارای دو جنبه علمی و سیاسی بوده است. شیخ الرئیس مشهورترین لقب ابن سیناست. طبعا افراد دیگری هم بوده اند که این لقب را داشته باشند.
القاب و عناوین دیگر ابن سینا عبارت است از حجّت الحق، حجّت الحق علی الخلق، شرف الملک، الحکیم الوزیر و الدستور، امام الحکما، حکیم شرق، حکیم کبیر، پرنس پزشکان، شهریار پزشکان، آقای پزشکان، استاد استادان، بقراط ثانی، بقراط ایران، جالینوس اسلام، ارسطوی اسلام، ارسطوی ثانی، اعجوبه دهر، فرید عصر، استاد البشر، خورشید بخارا، ابن سینای بخاری و…

از زنده یاد فریدون مشیری در این باره می گویند:
حجت الحق، شرف الملک، امام الحکما
هرچه خواهند، بخوانند و بنامند تو را
تو همان نادره دانای جهان، بوعلی سینایی
گوهری در صدف کون و مکان یکتایی

اهمیت کتاب قانون در طب

این کتاب در غرب به نام Canon مشهور است. این کتاب طی چند قرن، یکی از متون معتبر آموزش پزشکی در دانشکده های پزشکی اروپا بوده است و تا اواسط قرن 17 در مونپلیه فرانسه، لوون بلژیک و بولونیای ایتالیا تدریس می شده است. تا مدت ها این عقیده در غرب رایج بود که هر پزشک، باید ابن سینایی (Avicemmit) باشد. این کتابدر فاصله کمتر از نیم قرن، پانزده بار تجدید چاپ شده است. ترجمه این کتاب به زبانهای عبری، لاتینی، ایتالیایی، انگلیسی، روسی، فارسی و… در شهرهای مختلف جهان از جمله ناپل، رم، ونیز، قاهره، کراچی، لاهور، لکنهو، تهران و… چاپ شده است. پزشکان مختلفی دهها شرح و حاشیه و تلخیص بر این کتاب نوشته اند.

نوآوری های ابن سینا در پزشکی

  1. ابن سینا کسی است که گفته است نخستین نمونه ادرار بامدادی باید مورد آزمایش قرار گیرد و آزمایش کاملی از ادرار (از نظر رنگ، قوام، روشنی و تیرگی، ته نشینی، اندازه، بو و کف) باید انجام شود. از این روی بعضی ها او را بنیانگذار علوم آزمایشگاهی و نفرولوژی می دانند.
  2.  برای اولین بار او بوده که به اثر پادتنی و پادزهری خون سگ هار پی برده است و از این جهت به عنوان پایه گذار علم ایمنی شناسی «ایمنولوژی» شناخته می شود.
  3.  اولین کسی بوده استکه به درستی عضلات چشم، عصب تری ژمو، عصب شنوایی و عصب صورتی توصیف کرده است و نشانه های فلج فاسیال را شناسایی کرده است؛ لذا اخیراً در بعضی از کتابهای نورولوژی این فلج را «فلج ابن سینا» می نویسند.
  4. اولین کسی است که آثار سمی بخار جیوه و گوش را گوشزد کرده است.
  5.  از کسانی که به خوبی «صرع» را شناخته است.
  6. به عقیده محققان روسی، اولین پزشکی است که بحث بخیه اعصاب را پیش کشیده است.
  7.  اولین بار مراحل سه گانه سل ریوی را شرح داده است.
  8. اولین پزشکی است که «پایان نامه پزشکی را مطرح می کند و در کتاب سوم قانون می گوید: «دو نفر از محصلین طب رساله هایی در مورد درمان بیماری سل با شیر گاو نوشته اند.»
  9. نخستین کسی است که بیماری ها را طبقه بندی کرده است.
  10. نخستین پزشکی است که به نقش عوامل روان شناختی در بیماری های جسمی پی برده است. او همچنین از روش تلقین در درمان بیماری ها استفاده کرده وبه همین دلیل او را پدر طب روان تنی (سایکوسوماتیک) و روان پزشکی می دانند.

اظهارنظر بزرگان درباره ابن سینا

با وجود اظار نظرهای فراوان در مورد این حکیم بزرگ در این جا فقط به صحبت های ادوارد براون در مورد ایشان اشاره می کنیم.
ادوارد براون طبیب مشهور انگلیسی در کتاب تاریخ طب عرب می نویسد: «کتاب قانون ابن سینا در میان آثار طبی عالم اسلام، دارای مقامی منحصر به فرد و ممتاز است؛ چنان که آثار رازی و اهوازی با آنکه واجد شرایط غیرقابل تردیدی هستند، در قبال آن کتاب عملاً منسوخ شده اند…» و سپس به نقل از چهار مقاله نظامی عروضی می نویسد: «اگر بقراط و جالینوس زنده شوند، روا بود که پیش این کتاب سجده کنند.»
در انتها سه بیت آغازین غزل «حماسه ایران» اثر استاد شهریار را برایتان می آوریم:
سالها مشعل ما پیشرو دنیا بود
چشم دنیا همه روشن ز چراغ ما بود
دُرج دارو همه در حکم حکیم رازی
برج حکمت همه با بوعلی سینا بود
قرنها مکتب قانون و شفای سینا
به حکیمان جهان مشق خطی خوانا بود
منبع: روزنامه اطلاعات

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *